Srpske privilegije i istraživanje u austrijskom državnom arhivu

Nakon deset radnih dana, istraživanje Arhiva Vojvodine u Austrijskom državnom arhivu u Beču, povodom projekta Srpske privilegije, uspešno je privedeno kraju.

Arhivisti Arhiva Vojvodine, Zoran Stevanović, viši arhivist, i mr Dejan Jakšić, arhivski savetnik, u periodu od 8. do 21. avgusta 2021. godine, uspeli su da pregledaju arhivsku građu deset arhivskih fondova i zbirki, čije je vreme nastanka od 16. do 19. veka. Ova arhivska građa svedoči o životu, društvenim prilikama, političkom statusu i privilegijama Srba u Hrvatskoj vojnoj granici, Gornjoslavonskoj vojnoj granici, Baniji, Lici, Dalmaciji, Banatu i drugim oblastima gde se kroz istoriju rasprostirao kulturni i etnički prostor Srba.

Među izvornim dokumentima, koja su arhivisti tokom istraživanja odabrali, nalaze se diplome, povelje, dekreti, reskripti, naredbe i ostala dokumenta kojima je neposredno bio regulisan i preciziran pravno-politički i ekonomski položaj Srba; ali i ona dokumenata u kojima se jasno ogledaju političke okolnosti i promenljivi interesi dvora i vladara, od kojih je zavisilo izdavanje privilegija, potvrđivanje, ali i stalno ograničavanje i različito tumačenje; odnosno borba Srba za očuvanje privilegija. Na osnovu analize i obrade odabranih dokumenata iz Austrijskog državnog arhiva doći će se do novih uvida u vezi sa istorijom srpskih privilegija u Kraljevini Ugarskoj i Habzburškoj monarhiji. Biće dodatno razjašnjena istorija nastanka privilegijalnih dokumenata, kao i rad, delovanje i zalaganje crkvenih velikodostojnika i sveštenika Srpske pravoslavne crkve i crkveno-narodnih sabora.

S obzirom na unapred utvrđeni plan, istraživanje arhivske građe u Austrijskom državnom arhivu je obavljeno izuzetno uspešno. Nasuprot različitim administrativnim poteškoćama u sali za istraživanje, arhivistima Arhiva Vojvodine je najveći deo arhivske građe bio dostupan u originalu, a manji deo u obliku fotokopija za ona dokumenta čiji originali nisu sačuvani, odnosno više se ne nalaze u Austrijskom državnom arhivu. Sa kolegama u Beču dogovoreni su uslovi za snimanje i digitalizaciju odabranih arhivskih dokumenata i ustupanje snimaka za potrebe projekta Srpske privilegije.

Osim istraživanja arhivske građe, arhivisti Arhiva Vojvodine su imali i druge aktivnosti. U Sabornom hramu Svetog Save, prisustvovali su bogosluženjima, a Njegovo preosveštenstvo episkop austrijsko-švajcarski gospodin Andrej (Ćilerdžić) predstavio je arhiviste vernicima u crkvi posle Liturgije. Episkop je, u veoma toplom i srdačnom razgovoru sa arhivistima, pokazao izuzetno interesovanje ne samo za projekat Srpske privilegije, već i za ukupne stručne poslove u okviru projekta. Takođe, ugostio ih je i proveo kroz izložbenu postavku u prostorijama Vladičanskog dvora, koju je priredio Državni arhiv Srbije.

Arhivisti su uspostavili kontakt sa članovima Srpskog prosvjetnog i kulturnog društva Prosvjeta, kojima su na poklon doneli knjige, nova izdanja Arhiva Vojvodine. Takođe, obišli su kuću u kojoj je živeo, radio i umro Vuk Stefanović Karadžić. Na kući se nalazi dvojezična spomen-ploča posvećena piscu i reformatoru srpskog jezika.“

PR Prosvjeta Austrija, 27. 08. 2021.