April – Prosvjeta osudila Deklaraciju o zajedničkom jeziku

Deklaracija o zajedničkom jeziku, koja je neopravdano izazvala veliku pažnju javnosti u pogledu tvrdnji koje donosi, gotovo da je sama u sebi protivurječna. A posebno je protivurječna što se tiče statusa srpskoga jezika u njoj. Njen centralni dio čine stavovi ili tvrdnje koje nikada niko iole upućen u lingvistiku, čak bi se moglo reći, niko sa zdravim razumom ne može negirati:

a) da se u Srbiji, Hrvatskoj, Crnoj Gori i BiH „upotrebljava zajednički jezik“,
b) da četiri naziva za standardne varijante tog zajedničkog jezika „ne znače da su to i četiri različita jezika“,
v) da mora postojati sloboda „individualnog izbora i uvažavanja jezičnih raznolikosti“, zatim „jezična sloboda u književnosti, umjetnosti i medijima“, kao i „sloboda dijalekatske i regionalne upotrebe“,
g) da nije normalno i da je za osudu „prevođenje u sudskoj i administrativnoj praksi“ budući da je reč o zajedničkom jeziku“,
d) da treba ukinuti „sve oblike jezične segregacije i jezične diskriminacije u obrazovnim i javnim ustanovama“.

Iza takvih stavova oduvijek je stajala, a i danas stoji srpska filologija. Za te stavove može se reći da su u srbistici opšteprihvaćeni. A i kako ne bi bili kad bi njihovo negiranje značilo negiranje i zdravoga razuma, a kamoli lingvistike kao nauke.

Drugi dio Deklaracije nema, međutim, nikakvog lingvističkog opravdanja. On je politikantski dio, napravljen, prije svega, s ciljem negiranja srpskoga jezika i njegove istorije. Cilj deklaracije je da se poistovijeti ono što se naučno i činjenički nikako ne može poistovijetiti, i da se time promoviše ono što je svima na korist, a Srbima na štetu. To se posebno odnosi na stav iz Deklaracije da su „sve četiri postojeće standardne varijante (srpska, bosanska, hrvatska i crnogorska) ravnopravne i ne može se jedna od njih smatrati jezikom, a druge varijantama tog jezika“. Svako ko je imalo upoznat s istorijom jezika, zna da su hrvatska, bošnjačka i crnogorska varijanta, koje su politički proglašene jezicima, zapravo varijante SRPSKOGA JEZIKA. Te varijante ishodište imaju u Vukovom srpskom književnom jeziku, koji je najprije preimenovan u srpskohrvatski, a potom u „hrvatski“, „bosanski“ i „crnogorski“.

Cilj Deklaracije je da se srpski kao jedini lingvistički jezik izjednači sa svojim varijantama, kao političkim jezicima. Kraće rečeno, cilj je da i sam srpski jezik bude varijanta srpskoga jezika! Deklaracijom se srpskom jeziku ukida status lingvističkog jezika iz koga su preimenovanjem nastale njegove varijante, kao „politički jezici“. Upravo zbog toga se u Deklaraciji i ne navodi koji je jezik ishodište varijantama (jer varijantama engleskog jezika to je engleski, varijantama njemačkog to je njemački itd). Ovdje se govori o varijantama potpisnicima i tvorcima Deklaracije „nepoznatog“, a zapravo svima znanog jezika, samo što je nevolja u tome što je to SRPSKI jezik. Zato autori Deklaracije i zastupaju naučno neutemeljeno stanovište da svako može taj zajednički jezik „da imenuje kako želi“. A više je nego znano šta za Srbe znači, čak i kad je u pitanju simbolička funkcija jezika, imenovanje srpskog jezika „bosanskim“: znači nestanak i Srba i srpskog jezika u Republici Srpskoj, i njihovo utapanje u tzv. Bosance i bosanski jezik.

Sličan je slučaj i sa crnogorskim imenom srpskog jezika, čije priznavanje bi značilo ukidanje i Srba i srpskog jezika u Crnoj Gori. Zbog toga navedena Deklaracija kao osnovni cilj ima „rješavanje“ srpskog nacionalnog i jezičkog pitanja u BiH i Crnoj Gori, tako što će se Srbi prevesti u Bosance i Crnogorce, a srpski jezik ukinuti u „bosanskom“ ili „crnogorskom“. Zato je Deklaracija potpuno na štetu srpskog jezika i srpskog naroda, i kao takva mora se najoštrije osuditi i odbaciti.

Prof. dr Miloš Kovačević, član Glavnog odbora SKPD „Prosvjeta“